گلستان شعر و سبک اهل بیت (ع)

آن حضرت علیه السّلام پس از آن که طولانى‏ترین مدت را- نسبت به سایر امامان- در ارشاد مردم سپرى کرد، در سال 148 رحلت نموده و شیعیان را در غم سنگین و همیشگى ناشى‏ از فقدان‏ خود باقى‏ گذاشت‏. درباره‏ شهادت‏ امام‏ صادق‏ علیه‏ السّلام‏ روایتى‏ از منابع‏ اهل‏ سنت‏ نقل‏ شده‏ (1) اما ابو زهره‏ آن‏ را نادرست‏ شمرده‏ و براى‏ اثبات‏ نظر خود به‏ تمجید منصور از امام‏ صادق‏ علیه‏ السّلام‏ و اظهار تأسفش‏ از رحلت‏ آن‏ حضرت‏- که‏ یعقوبى‏ آن‏ را روایت‏ کرده‏- استناد جسته‏ است‏. (2) او همچنین‏ این‏ اقدام‏ از طرف‏ منصور را، مخالف‏ روش‏ او در تحکیم‏ پایه‏هاى‏ خلافتش‏ مى‏داند. (3)

ولى باید گفت، هیچ‏کدام از این دو امر، نص تاریخى و دلیل بر عدم شهادت آن حضرت نیست؛ زیرا اظهار تأسف منصور به عنوان یک خلیفه- که نمى‏خواهد به ظاهر بپذیرد، امام صادق علیه السّلام به دستور وى به شهادت رسیده- امرى کاملا طبیعى است و مشابه آن درباره مأمون نسبت به امام رضا علیه السّلام نیز وجود دارد و اصولا درباره سلاطین و قتلهاى سیاسى که به دستور آنان صورت مى‏گیرد، این رویّه امرى عادى است. همچنین حرکت منصور و کشتن شمار زیادى از علویان و دشمنى صریح او با آنان که بدون وقفه ادامه داشت با استظهار ابو زهره از رفتار منصور، منافات دارد.

به عکس، فرض کشته شدن امام صادق علیه السّلام به دستور منصور، مطابق روشن حکومتى او بوده، چنانکه رویه معمول او در بر خود با دشمنانش نیز همین بوده‏ است، گرچه اقدامات این چنینى وى، در پس پرده و کاملا محرمانه انجام مى‏گرفته تا او از عوارض جانبى آن در امان باشد. بنابراین اگر گزارشى تاریخى درباره مسموم شدن آن حضرت به دست منصور وجود داشته باشد، زمینه پذیرش آن بیشتر است تا انکار آن به دلیل اظهار تأسف منصور!(4)

این در حالی است که در منابع خود اهل سنت به کرات اشاره و حتی تصریح به دخالت منصور در قتل امام صادق(ع) شده است تا جایی که بر هر خواننده منصفی راه توجیه را می بندد. در ذیل به تعدادی از این منابع اهل سنت اشاره می نماییم:

1- المسعودی فی مروج الذهب ج 2 ص 212.

2- ابن حجر فی صواعقه صفحة 120.

3- ابن الصباغ المالکی فی الفصول المهمة صفحة 243.

4- الشبراوی فی الاتحاف لحب الأشراف صفحة 54.

5- الشبلنجی فی نور الأبصار صفحة 144.

6- 7- و القرمانی فی تاریخه، و الخفاجی فی شرح الشفاء و و دیگرانی که ذکرشان موجب تطویل می گردد.(5)

پی نوشت ها:

 (1). الاتحاف بحب الاشراف، ص 147

(2). تاریخ الیعقوبى، ج 3، ص 117؛ الامام الصادق علیه السّلام، ابو زهره ص 67

(3). الامام الصادق علیه السّلام، ص 64

(4) حیات فکرى و سیاسى ائمه، جعفریان،326، امام صادق علیه السلام

(5) الإمام الصادق و المذاهب الأربعة، أسد حیدر،ج‏3،108